Ảnh minh họa.Sự thay đổi bất thường này không đơn thuần là lựa chọn thanh toán. Theo tìm hiểu, nguyên nhân sâu xa xuất phát từ tâm lý e ngại bị kiểm tra thuế - khi mà mọi dòng tiền đang dần được kết nối, truy vết thông qua định danh tài chính toàn dân.
Vậy việc nhận tiền qua tài khoản cá nhân có bị xem là vi phạm? Cơ quan thuế căn cứ vào đâu để truy thu, xử phạt? Và đâu là ranh giới giữa “lựa chọn thanh toán” và “hành vi trốn thuế”?
Trao đổi với phóng viên Báo Kinh tế & Đô thị, luật sư Hồ Minh Khánh - Giám đốc Hãng luật MKLaw, Đoàn Luật sư TP Đà Nẵng đã chỉ rõ những hiểu nhầm phổ biến và các khung pháp lý quan trọng mà người kinh doanh cần nắm vững.
Không đăng ký kinh doanh vẫn phải kê khai và nộp thuế
Theo luật sư Hồ Minh Khánh, nhiều cá nhân cho rằng nếu không đăng ký hộ kinh doanh thì sẽ không phải nộp thuế. Tuy nhiên, theo quy định tại Thông tư số 40/2021/TT-BTC ngày 1/6/2021 của Bộ Tài chính, bất cứ ai có thu nhập từ hoạt động cung cấp hàng hóa, dịch vụ đều phải thực hiện kê khai và nộp thuế, không phân biệt có đăng ký kinh doanh hay không.
Mặt khác, việc hoạt động thường xuyên nhưng không đăng ký có thể vi phạm Luật Doanh nghiệp năm 2020 và Luật Thương mại năm 2005.
“Đặc biệt, nếu cố tình che giấu thu nhập, không kê khai hoặc kê khai sai để trốn thuế thì hành vi đó có thể bị xử lý theo Điều 200 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017, với mức phạt tù lên đến 7 năm trong những trường hợp nghiêm trọng” - luật sư Khánh nhấn mạnh.
Một lầm tưởng phổ biến khác là: chỉ khi nhận chuyển khoản mới bị kiểm tra thuế, còn tiền mặt thì “an toàn”. Theo luật sư Khánh, đây là quan điểm sai lầm. Thuế phát sinh từ tổng doanh thu, không phụ thuộc vào việc thanh toán bằng tiền mặt hay chuyển khoản. Cơ quan thuế hoàn toàn có thể sử dụng nhiều biện pháp nghiệp vụ để xác minh, từ kiểm tra chéo thông tin đến truy xuất dữ liệu ngân hàng và các nền tảng số.
Luật cũng quy định rõ, nghĩa vụ thuế phát sinh tại thời điểm hoàn thành giao dịch, tức là khi giao hàng hoặc hoàn tất dịch vụ, chứ không phải khi dòng tiền chảy về tài khoản.
Một số người có xu hướng “né” cơ quan thuế bằng cách chia nhỏ số tiền thanh toán vào nhiều tài khoản khác nhau, hoặc cố tình ghi sai nội dung chuyển tiền như “trả nợ”, “biếu tặng”, “cho vay cá nhân”… để tránh bị rà soát. “Tuy nhiên, từ ngày 1/7/2025, hệ thống quản lý thuế sẽ áp dụng định danh điện tử toàn diện, kết nối dữ liệu giữa ngân hàng - cơ quan thuế - mã định danh cá nhân - tài khoản ngân hàng - VNeID - eTax Mobile. Lúc đó, mọi dòng tiền dù đi đâu cũng không thể thoát khỏi sự đối chiếu và phân tích của hệ thống” - luật sư Khánh cảnh báo.
Đáng chú ý, hành vi cố tình tách dòng tiền, ghi sai nội dung nhằm che giấu doanh thu có thể bị coi là gian dối có tổ chức, là tình tiết tăng nặng theo khoản 2 Điều 200 Bộ luật Hình sự.
Ứng dụng eTax Mobile.
Theo phân tích của luật sư Hồ Minh Khánh, để một hành vi bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội trốn thuế, cần hội đủ 3 yếu tố pháp lý:
1. Hành vi khách quan: không kê khai, kê khai sai, bỏ ngoài sổ sách, lập chứng từ giả mạo;
2. Chủ thể: là cá nhân, tổ chức có nghĩa vụ nộp thuế;
3. Lỗi cố ý: biết rõ nghĩa vụ nhưng cố tình không thực hiện để trục lợi.
“Trong thời đại dữ liệu số, mọi hành vi đều để lại dấu vết. Một dòng tiền thiếu minh bạch hôm nay rất có thể sẽ trở thành chứng cứ hình sự ngày mai” - luật sư Khánh nói.
Luật sư khẳng định, chuyển tiền vào tài khoản cá nhân không phải là hành vi sai trái. Vấn đề là người nhận có minh bạch về bản chất dòng tiền đó và thực hiện nghĩa vụ thuế hay không.
“Không ai cấm bạn kinh doanh cá thể. Nhưng pháp luật luôn yêu cầu sự trung thực và trách nhiệm với từng đồng doanh thu mà bạn tạo ra. Đó không chỉ là nghĩa vụ pháp lý, mà còn là cách để giữ gìn niềm tin của xã hội với người làm kinh tế” - theo luật sư Hồ Minh Khánh.
Giữa tiến trình hiện đại hóa quản lý thuế, mọi dòng tiền đều có thể được định danh, truy xuất và đối chiếu. Việc thực hiện đầy đủ nghĩa vụ thuế không chỉ giúp bảo vệ chính mình trước pháp luật, mà còn góp phần xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh, minh bạch và công bằng hơn cho cả cộng đồng.
