Đảm nguyên tắc công bằng thuế
Trong dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (thay thế) đang được đưa ra lấy ý kiến, Bộ Tài chính đề xuất cá nhân cư trú chuyển nhượng chứng khoán sẽ chịu mức thuế suất 20% trên thu nhập tính thuế. Thu nhập tính thuế chuyển nhượng được xác định bằng giá bán trừ giá mua các khoản chi phí hợp lý liên quan đến việc tạo ra thu nhập từ chuyển nhượng chứng khoán trong kỳ tính thuế theo năm. Trường hợp không xác định được giá mua và chi phí liên quan đến chuyển nhượng chứng khoán, thuế thu nhập cá nhân được tính bằng 0,01% giá bán đối với từng lần chuyển nhượng.
Bộ Tài chính đề xuất cá nhân cư trú chuyển nhượng chứng khoán sẽ chịu mức thuế suất 20% trên thu nhập tính thuế.
Bộ Tài chính cho rằng việc sửa cách tính thuế với chuyển nhượng chứng khoán xuất phát từ thực tiễn thực hiện thời gian qua, xu hướng và kinh nghiệm của các nước thời gian gần đây.
Theo Bộ Tài chính, hầu hết các nước đều thu thuế với thu nhập từ chuyển nhượng vốn, chứng khoán, song cách thức, phương thức rất khác nhau. Có quốc gia thu theo tỷ lệ phần trăm trên giá chuyển nhượng, có nơi thu theo thu nhập, hoặc áp dụng chính sách thuế khác giữa chứng khoán niêm yết và chưa niêm yết.
Đề xuất này của Bộ Tài chính đang nhận về nhiều ý kiến trái chiều của giới chuyên gia và nhà đầu tư.
Luật sư Nguyễn Văn Tuấn – Giám đốc Công ty Luật TNHH TGS nêu quan điểm, theo quy định hiện hành, nhà đầu tư cá nhân tại Việt Nam đang chịu mức thuế 0,1% trên mỗi giao dịch bán cổ phiếu, bất kể có lãi hay lỗ. Điều này dẫn đến tình trạng nhà đầu tư dù thua lỗ vẫn phải nộp thuế, gây ra nhiều bất bình trong cộng đồng. Việc chuyển sang đánh thuế thu nhập khi bán cổ phiếu có lãi giống như mô hình của nhiều quốc gia phát triển, sẽ bảo đảm nguyên tắc công bằng thuế, người có thu nhập thì mới nộp thuế. Đánh thuế trên lãi ròng giúp phản ánh đúng năng lực tài chính thực sự của người nộp thuế, không tạo áp lực tài chính khi họ đang trong trạng thái thua lỗ. Đây là cách tiếp cận tiến bộ và hợp lý hơn về bản chất.
Cùng quan điểm, Giám đốc phân tích Khối khách hàng cá nhân, Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam Nguyễn Thế Minh nhận định, quy định thuế mới là hợp lý hơn và phù hợp với thông lệ quốc tế. Đây là cách mà hầu hết thị trường lớn đang áp dụng. Nguyên tắc cơ bản là có thu nhập mới phải nộp thuế, lỗ thì không cần. Đó là sự công bằng trong đầu tư. Đánh thuế dựa trên lợi nhuận cũng phản ánh đúng bản chất đầu tư. Đặc biệt, với các sản phẩm như phái sinh – nơi nhà đầu tư không nắm giữ tài sản hữu hình thì việc đánh thuế theo giá trị giao dịch là không phù hợp. Nhà đầu tư chỉ đang cầm một hợp đồng phái sinh, không phải cổ phiếu hay tài sản thực. Đánh thuế theo giao dịch sẽ làm méo mó bản chất của nhà đầu tư.
Xem xét lại mức đánh thuế
Tuy nhiên, mức thuế suất 20% lại là điểm gây tranh cãi lớn. Với phần lớn nhà đầu tư cá nhân, vốn mang tính chất đầu tư nhỏ lẻ, không ổn định, việc áp dụng mức thuế cao như vậy có thể làm giảm động lực tham gia thị trường và ảnh hưởng đến thanh khoản.
Theo Luật sư Nguyễn Văn Tuấn, trung bình ở các nước trên thế giới, thuế trên lãi vốn dao động từ 10% đến 15% và có mức thấp hơn cho nhà đầu tư nhỏ. Áp thuế 20% ở Việt Nam là mức tương đối cao nếu không có các ngưỡng miễn giảm hợp lý. Hơn nữa, do Việt Nam chưa có hệ thống quản lý giao dịch đủ minh bạch để theo dõi chi tiết giá vốn, lãi – lỗ trên mỗi giao dịch. Vì thế, việc áp dụng thuế lãi có thể gây ra khó khăn cho cả cơ quan thuế lẫn nhà đầu tư, nhất là với những người giao dịch thường xuyên.
Cũng đánh giá phương án thuế 20% trên phần lãi là quá cao, Giám đốc Phân tích, Khối Khách hàng cá nhân, Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam Nguyễn Thế Minh lo ngại, nếu Việt Nam áp ngay mức này mà không có lộ trình sẽ khiến nhà đầu tư phản ứng tiêu cực. Bên cạnh đó, mức thuế mới nếu áp dụng đại trà, không phân biệt thời gian nắm giữ... sẽ gây ảnh hưởng khá lớn đến thị trường.
Ông Nguyễn Thế Minh lưu ý, một số nước miễn, hoặc giảm thuế cho các khoản đầu tư dài hạn nhằm khuyến khích đầu tư dài hạn vào thị trường chứng khoán. Mức 20% như đề xuất mới là khá cao, chưa thật sự phù hợp với bối cảnh hiện tại của thị trường chứng khoán Việt Nam. Cơ quan soạn thảo có thể nghiên cứu điều chỉnh thuế suất theo thời gian nắm giữ cổ phiếu, tương tự như dự thảo với chuyển nhượng bất động sản.
Góp ý vào đề xuất này của Bộ Tài chính, Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI) vừa có công văn gửi Thủ tướng Chính phủ đề xuất áp dụng phương pháp tiên tiến nhất để tính thuế thu nhập cá nhân với giao dịch chuyển nhượng chứng khoán. Đó là phương pháp CGT (Capital Gain Tax). Cụ thể, theo VAFI, tính thuế thu nhập cá nhân khi bán chứng khoán với mức thuế suất hợp lý theo công thức: tổng giá trị bán chứng khoán theo giá bán bình quân trừ đi tổng giá trị mua chứng khoán tương ứng với số cổ phần đã bán theo giá mua bình quân nhân với thuế suất 3%. Thu thuế CGT theo từng lần bán chứng khoán.
Mức 3% là phù hợp nhằm tạo động lực phát triển thị trường chứng khoán, tạo điều kiện thu hút đông đảo người dân tham gia thị trường chứng khoán và tạo điều kiện cho hệ thống các doanh nghiệp niêm yết dễ dàng huy động nguồn vốn khổng lồ từ khu vực dân cư và nước ngoài. Đối với cá nhân và tổ chức nước ngoài không thành lập pháp nhân tại Việt Nam nhưng tham gia đầu tư vào thị trường chứng khoán, VAFI kiến nghị áp dụng cách tính thuế chuyển nhượng tương tự như với nhà đầu tư cá nhân trong nước. Đồng thời, Hiệp hội đề xuất bãi bỏ thuế thu nhập cá nhân đối với cổ phiếu thưởng.
